Cmentarni rzemieślnicy – twórcy zapomniani
Celem niniejszego projektu było wydobycie z czeluści niepamięci, efektów pracy wspomnianych w tytule twórców. Siłą rzeczy jeśli mówimy o cmentarzach byli to przedstawiciele kilku tylko rzemiosł, a mianowicie:
- Kamieniarze (rzeźbiarze, sporadycznie też architekci) najliczniej reprezentowana grupa, będąca niejako podstawą przy tworzeniu każdego z prezentowanych tu nagrobków.
- Kowale artystyczni (metalurdzy), upiększający często groby kratami, ogrodzeniami, czy krzyżami, bądź to kutymi bądź odlewanymi.
- Fotografowie, których owalne (najczęściej) zdjęcia zdobią do dziś wiele nagrobków.
Warszawa ? miasto tak bardzo okaleczone i doświadczone przez historię (szczególnie w XX w.) ma stosunkowo mało, szczególnie w porównaniu z innymi miastami oryginalnej historycznej zabudowy i infrastruktury. Zadziwiająco wiele natomiast pozostałości znajdujemy na cmentarzach. Najstarszy i najlepiej zachowany cmentarz powązkowski został założony w 1790 r. ? nie jest o n przedmiotem niniejszych badań ale można przyjąć, że mniej więcej od tego czasu datuje się początek ery powstawania form cmentarnych istniejących do dzisiaj. Są oczywiście cmentarze starsze (np. Kamionkowski), lecz o wiele uboższe w nagrobki, są też nagrobki w kościołach (o wiele starsze ? nawet trzystuletnie). Jesteśmy tego świadomi jednak dla uproszenia za datę początku interesującego ans okresu przyjmujemy rok 1790.
W zestawieniu poniższym prezentujemy twórczość funeralną zebraną na przykładzie czterech cmentarzy.
Każdy z cmentarzy powstał w innym okresie każdy reprezentuje też skrajnie inną religię, Takie zróżnicowanie chronologiczne jak i kulturowo religijne było zamierzone.
Tematem wiodącym nie są same cmentarze a ludzie biorący udział w ich powstawaniu ? cmentarni twórcy. Dlatego cały materiał pokazujemy wychodząc od konkretnych ludzi (ich firm) dopiero po wejściu w zakładkę z daną firmą pokarze się podział na cmentarze w obrębie. W obrębie każde gej z nekropoli pojawią się konkretne nagrobki w ułożeniu chronologicznym.
Opracowanie każdego z grobów zawiera trzy grupy fotografii:
- Ogólne zdjęcia grobu (z kilku stron).
- Zdjęcia sygnatury twórcy.
- Zdjęcia szczegółowe detali i ozdób, wraz z wymiarami.
Prócz fotografii przy każdym z grobów znajdują się też informacje opisowe, min. o lokalizacji nagrobka, o stanie zachowania itd.)
Opracowanie niniejsze jest tylko pierwszym krokiem na drodze do pełnego zarchiwizowania sygnowanych grobów warszawskich. Na bazie pozyskanych materiałów będzie można wyciągać coraz dalej idące wnioski o rejonizacji, poszczególnych firm, czasie ich istnienia i asortymencie oferowanych usług, o modach na różne kostiumy architektoniczne, co szło w parze z architekturą miejską, a na terenie naszego miasta niestety zachowało się w znikomym stopniu. Poza tym w przypadku cmentarzy sytuacja jest o tyle bardziej klarowana, że każdy (nieuszkodzony) nagrobek ma datę, a rok wzniesienia budynku często bywa dyskusyjny. Fakt ten może być wielce pomocny dla badaczy architektury.
Autor projektu żywi nadzieję, że prezentowana tu baza ikonograficzna i merytoryczną, tak zróżnicowana i obszerna, dotycząca często obiektów niedocenianych lub dotychczas wręcz niezauważanych, choć po części przyczyni się do popularyzacji tematyki sztuki funeralnej pośród historyków, konserwantów, varsavianistów, czy decydentów, jednym słowem ludzi którzy mają lub mogli by mieć styczność z opracowanym tu tematem, by zostali uwrażliwieni i nie pozostawali obojętni na losy poszczególnych obiektów tego typu.
