Portrety królów i wybitnych Polaków

Autor:
Wojciech Przybyszewski (ur. 1950), absolwent Uniwersytetu Warszawskiego (1976), geolog, alpinista i speleolog, płetwonurek i żeglarz, kolekcjoner i publicysta, od 2003 roku redaktor naczelny miesięcznika ?Spotkania z Zabytkami?. Z zakresu historii sztuki, zabytkoznawstwa i ochrony dziedzictwa narodowego opublikował blisko 400 artykułów popularnonaukowych, kilkanaście naukowych, a także trzy książki: Olga Niewska. Piękno za kurtyną zapomnienia (Poznań 2001), Portrety rodowe Krasińskich (Warszawa 2006),
Mistrzowie i dyletanci. Spotkania ze sztuką polską XIX wieku (Warszawa 2012). Członek m.in. Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego, Towarzystwa Opieki nad Zabytkami i Stowarzyszenia Historyków Sztuki.

Oświeceni starożytni Rzymianie gloryfikowali towarzyszące im niemal przez całe życie księgi, wspierając się maksymą: Hic mórtui, hic muti loquuntur (W nich żyją martwi, przemawiają niemi). Nietrudno też zgadnąć, że mieli oni na myśli księgi spisane przede wszystkim przez im współczesnych (bądź dawno już zmarłych, ale znanych i cenionych) uczonych, poetów, dramatopisarzy, prozaików. Czy stwierdzenie, że również w tej książce Czytelnik odnajdzie wiele takich ?ożywionych? czy może raczej przywróconych naszej pamięci historycznych postaci, byłoby nadużyciem? Portrety królów i wybitnych Polaków? Co to za postacie? Z pewnością ważne, na trwałe zapisane w naszej historii i powszechnie znane, ale także takie, które są już dzisiaj prawie zapomniane, choć jeszcze w latach 1820-1864 (przyjętych w książce za cezurę czasową) w polskich kręgach niepodległościowych stawiane były za wzór do naśladowania.
Zawarte w tej publikacji materiały zostały zebrane i opracowane przez autora w ciągu kilku ostatnich lat i nie można o nich powiedzieć, że obejmują wszystkie zagadnienia wchodzące w zakres podjętego tematu. Tym tematem jest bowiem de facto historia litografii we wskazanych latach w Polsce ? zagadnienie niezwykle szerokie, wielowątkowe i złożone. W książce zostało ono zawężone do omówienia kilku najważniejszych problemów, pozwalających na lepsze zrozumienie tematu szczegółowego, którym są funkcjonujące w tym czasie na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej wydawnictwa portretowe, z nieopracowaną dotąd, a przedstawioną tu ze szczególną starannością edycją dwudziestu dziewięciu plansz z całopostaciowymi portretami wybitnych Polaków. Plansze te zamówił Franciszek Daziaro,
warszawski wydawca i właściciel sklepu rycin, materiałów papierniczych i malarskich, w słynnym paryskim zakładzie litograficznym Rose-Josepha Lemerciera. Tyle tytułem wprowadzenia do tematu książki.

Książka Wojciecha Przybyszewskiego
Portrety Królów i wybitnych Polaków.
Serie wydawnicze z lat 1820-1864 jest poświęcona serii 29 litografowanych portretów wybitnych Polaków, które zostały wydane w Paryżu w latach 1856-1862 nakładem Franciszka Daziary. Wojciech Przybyszewski zebrał całą ? rzadką i dotychczas nieopracowaną ? serię portretów, ustalił ich liczbę, autora, pierwowzory wizerunków oraz kulisy powstania cyklu. Analizowane portrety zostały pokazane na szerszym tle ? jako jedna z wielu serii graficznych ukazujących polskich władców, narodowych bohaterów, osoby zasłużone dla polskiej kultury. Te charakterystyczne dla XIX wieku cykle portretowe były jednym ze środków budowania i wzmacniania tożsamości narodowej, prezentowania wzorów osobowych dla współczesnych, jak również sposobem edukacji historycznej. Książka pokazuje bardzo słabo dotąd znaną działalność Włocha Franciszka Daziary, który w latach 1855-1860 kierował składem rycin i firmą wydawniczą w Warszawie przy Krakowskim Przedmieściu, będącą częścią większej firmy z przedstawicielstwami w Paryżu, Moskwie i St. Petersburgu. [?]
Wartość książki Wojciecha Przybyszewskiego polega też na tym, że uzupełnia ona skromną wiedzę o grafice warszawskiej XIX wieku, seriach graficznych i funkcjonowaniu firm wydawniczych w tym okresie.
Jacek Bochiński
Muzeum Warszawy